Tüketim Kültürü ve Eleştirel Medya Kuramı Bağlamında Medya Okuryazarlığı
Öz/Abstract
Kitlesel tüketim, tüketim kültürünün de doğuşunu beraberinde
getirmiştir. Ortaya çıktığı günden beri tüketim kültürü, kitle iletişim
araçları vasıtasıyla yayılmış ve insanlar tüketime teşvik edilmiştir.
20. yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmelerle tüketim kültürü de
kendisini yeniden üretecek daha aktif ve çeşitli mecralar bulmuş,
bu süreçte de medya okuryazarlığının etkisi ve tartışma alanı daha
geniş bir perspektife yayılmıştır. Dolayısıyla tüketim kültürüyle
ilgili çalışmalarda da medya okuryazarlığının yansımasının
ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada medya
okuryazarlığının tüketim kültürü üzerindeki etkisinin ve öneminin
vurgulanması, aynı zamanda ilgili literatürle bir araya getirilerek
tartışılması amaçlanmıştır. Belirlenen bu hedef doğrultusunda
betimleyici tarama yönteminden yararlanılmıştır. Yapılan çalışma,
tüketim kültürü ve medya okuryazarlığı arasındaki dinamiklerin
daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamakta ve medya okuryazarlığı
becerileri sayesinde tüketim merkezli yaşam tarzını benimseyenler
bireyler üzerinde ortaya çıkan olumsuz etkilerin azaltılabileceği
düşünülmektedir. Araştırma, ilgili alan yazının taranması, tüketim
kültürü üzerinde medya okuryazarlığının etkisinin tespit edilmesi
ve bu etkilerin eleştirel medya kuramı bağlamında ele alınması
açısından önem arz etmektedir.
Bu çalışmayla medya okuryazarlığı ve tüketim kültürü
arasındaki ilişki, tüketim kültürünün medya aracılığıyla nasıl
yeniden üretildiği ve medya okuryazarlığının bireylerin tüketim
alışkanlıkları üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Betimleyici tarama
yöntemi kullanılarak, medya içeriklerinin tüketim kültürünü
nasıl şekillendirdiği ve medya okuryazarlığının eleştirel düşünme
becerilerini nasıl geliştirdiği incelenmiştir. Bulgular, medya
okuryazarlığı becerilerinin gelişmesiyle bireylerin tüketim odaklı
mesajlara karşı daha dirençli hale geldiklerini göstermektedir.
Aynı zamanda medya okuryazarlığı eğitimiyle de bireylerin medya
içeriklerine karşı daha duyarlı olduğu, tüketim odaklı mesajları
eleştirel süzgeçten geçirme yetisi kazanmalarının mümkün hale
geldiği ifade edilebilir.
Mass consumption has also led to the emergence of a consumption culture. Since its inception, the consumption culture has spread through mass communication tools, encouraging people to consume. With the technological advancements of the 20th century, the consumption culture found more active and diverse channels to reproduce itself, and during this process, the impact of media literacy and the area of discussion have broadened to a larger perspective. Therefore, it is understood that the reflection of media literacy in studies related to consumption culture should also be addressed. This study aims to emphasize the effects and importance of media literacy on consumption culture and to discuss it in conjunction with the relevant literature. In line with this objective, a descriptive survey method has been utilized. The study contributes to a better understanding of the dynamics between consumption culture and media literacy, and it is thought that the negative effects arising from individuals adopting a consumption-centered lifestyle can be reduced through media literacy skills. The research is significant in terms of scanning the relevant literature, identifying the effects of media literacy on consumption culture, and addressing these effects within the context of critical media theory.
This study examines the relationship between media literacy and consumption culture, how the consumption culture is reproduced through media, and the effects of media literacy on individuals' consumption habits. Using a descriptive survey method, it investigates how media content shapes consumption culture and how media literacy develops critical thinking skills. The findings indicate that with the development of media literacy skills, individuals become more resistant to consumption-oriented messages. It can also be stated that through media literacy education, individuals become more sensitive to media content, and it becomes possible for them to acquire the ability to filter consumption-oriented messages critically
Kaynakça/References
Akel, G., & Candan, G. (2023). Conspicuous Consumption And Social Media Addictıon: The Role Of Social Media Usage. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 249-278.
Akınoğlu, O. (2003). Bir eğitim değeri olarak eleştirel düşünme. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 7-26.
Alzubi, A. (2023). The Study Examine And Evaluate The Changing Trends İn Media Consumption Behaviors Throughout The Digital Age. The Progress, 1-13.
Arnould, E., Press, M., Salminen, E., & Tillotson, J. S. (2019). “Consumer Culture Theory: Development, Critique, Application and Prospects. Foundations and Trends®in Marketing, 80-165.
Arslan, İ. K., & Yavuz, A. (2020). Sosyal Medyanın Tüketici Satin Alma Davranişlari Üzerindeki Etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 151-170.
Avşar, Z. (2013). Medya Okuryazarlığı. İletişim ve Diplomasi, 5-17.
Ayaz, S. (2021). Globalization Phenomenon And Its Effects. KAUJEASF, 1199-1217.
Baş, N.M. (2022). Tüketim Kültürü Bağlamında Hafta Sonu Eklerinde Sunulan Yaşam Tarzları. MEDIAJ, 5(2), 327-354.
Baudrillard , J. (1998). The Consumer Society. London: SAGE Publications.
Baudrillard, J. (2021). Tüketim Toplumu Söylenceleri -Yapıları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman , Z. (2000). Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press.
Baydeniz, D & Mustafa, T. “Sosyal Medyanın Tüketim Kültürüne Etkisi: Instagram Örneği”. ulakbilge, 77 (2022 Ekim): s. 1055–1073. doi: 10.7816/ulakbilge-10-77-06.
Budak, H. (2018). Sosyal Medya İletişiminde Mahremiyetin Serüveni. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 146-170.
Coşkun, S, O. (2020). Değerler Eğitiminde Video Blog Kullanımı. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(40), 307-343.
Demirkaya, İ. & Koyuncu, E. (2021). Dijital Kapitalizm, Tüketim Kültürü ve Y Kuşağının Değişen Tüketim Davranışları. Intermedia International e-Journal, 8(15) 174-196. doi: 10.21645/intermedia.2021.107.
Çopuroğlu, F. (2021). Tüketicilerin Sosyal Medya Kullanımı, FoMO ve Hedonik Tüketim Arasındaki İlişki. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 4298 – 4326.
Elçi, İ., & Çatak, M. (2021). Medyanın değerler üzerindeki etkisi ve medya okuryazarlığı. 5. Uluslararası Akademik Araştırmalar Kongresi bildiriler kitabı içinde (s.504 513) (ICAR).
Eratalay, M. H., & Kaasa, A. (2024). Does Culture Matter In Setting Consumer Confidence? Recent Issues In Economic Development, 11-36.
Fırat, A., Kutucuoğlu, K. Y., Saltık, I. A., & Tunçel, Ö. (2013). Consumption, Consumer Culture And Consumer Society. Journal of Community Positive Practices, 182-203.
Gür , S. H., Bakırcı, Ö., Karabaş, B. N., Bayoğlu, F. ve Atli, A. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılığının Akademik Erteleme Davranışları Üzerindeki Etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(10), 68-77.
Harmancı, N. (2017). Consumerism is the Core Ideology of the Capitalism. International Journal of Business, Humanities and Technology, 61-66.
Henrichs, C. (2012). Psychodynamic Positive Psychotherapy Emphasizes the Impact of
Culture in the Time of Globalization. Psychology.
Karadaş, N. (2012). Televizyon Reklamlarında Aileye İlişkin Değerlerin Temsili. Selçuk İletişim, 78-89.
Kahraman, F. (2016). Zygmunt Bauman’da Toplum ve Toplumsal Düzen Kavramsallaştırması. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s. 395- 404.
Kantar, G. (2020). Effects of Consumption Culture on Lifestyles: Globalization, Media and Consumption Culture in The Context of “A Bite and A Cardigan Philosophy. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2180-2199.
Karaboğa, M. T. (2017). Eleştirel bakış açısıyla medya okuryazarlığı eğitimi. 2. Mediterranean International Congress on Social Sciences (MECAS II). International Vision University Ohrid, 10-13 October.
Kıran, Ö. (2020). Temel Yaklaşımlar Açısından Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 39(3 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı), 233-248.
Karasar, N., (2005), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayım Dağıtım, Ankara.
Koç, B. (2014). Türkiye’de tüketim toplumu ve din: Yabancılaşma kavramı analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Köksalan, N. (2021). Tüketim Kültürünün Yaygınlaşmasında Sosyal Onayın Rolü: Kavramsal Bir İnceleme. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 5(12), 27 -39.
Kurt , A. ve Kürüm, D. (2010). Medya Okuryazarlığı ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişki: Kavramsal Bir Bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(2), 20-34.
Martin, A. (1996). The global age: state and society beyond modernity. Stanford University Press.
Rijitha , R. (2021). The Impact Of Social Media Marketing On Consumer Purchase Intention. D. Pradeep içinde, Contemporary Media Persuasive Technology and Visual Communication (s. 100-119). Tamil Nadu: Island Publishers.
Millî Eğitim Bakanlığı-MEB (2018). Medya okuryazarlığı dersi: Öğretim programı ve kılavuzu. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (meb.gov.tr). Erişim Tarihi: 20.09.2024.
Oğuz Haçat, S. ve Sözcü, U. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarına Göre Sosyal Medya Kullanımının Değerler Üzerine Etkisi. Turkish Studies, 11(9), 617-634.
Rendeci, Z. C. (2022). Dijital Medyanın Tüketici Kültürü Üzerindeki Etkisi. Uygulamalı ve Teorik Sosyal Bilimler Dergisi , 4 (Özel Sayı), 78-90. https://doi.org/10.37241/ jatss.2022.58
Ritzer, G., & Ryan, M. (2006). The Globalization of Nothing. SAIS Review of International Affairs.
Rosencrance, L. (2024, 09 22). Media. Techopedia: https://www.techopedia.com/ definition/1098/media adresinden alındı
Sarıhan, Z., Özcan Sarıhan, N., & Çakır, E. (2023). Postmodern Dönemde Tüketim Kültürünün İnşasında İletişimin Stratejik Önemi. Communicata(26), 31-36. https:// doi.org/10.5152/communicata.2023.23041.
Sertalp, E. (2016). Parçalanmış Benlikler, Parçalanmış Hayatlar ve Parçalanmış Filmler: Bir Dövüş Kulübü Okuması, Moment Dergi, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 3 (2). 385- 408. Sucu, İ. (2020).
Sijabat, L., Rantung, D., & Mandagi, D. (2022). The Role of Social Media Influencers in Shaping Customer Brand Engagement and Brand Perception. Jurnal Manajemen Bisnis, 1-15.
Staff, I. (2024, 09 21). Globalization: A Brief Overview. International Monetary Fund: https://www.imf.org/external/np/exr/ib/2008/053008.htm adresinden alındı
Sucu, İ. (2020). Sosyo-Kültürel Düzenin ve Tüketim Ediniminin Yeni Yaşam Tarzları Aracı Olarak Yeni Medya. Uluslararası Ders Kitapları Ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 3(1), 286-297.
Sumadevi, S. (2023). Impact of social media on Youth: Comprehensive Analysis. International Council for Education Research and Training , 286-301.
Sosyo-Kültürel Düzenin ve Tüketim Ediniminin Yeni Yaşam Tarzları Aracı Olarak Yeni Medya. Uluslararası Ders Kitapları Ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 3(1), 286-297.
Şahin, K., & Şengül, M. A. (2022). Gösterge Kaynaklı Tüketim. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, s. 398-407.
Turner, B., & Holton, R. (2020). Economic theories of globalization. The Routledge International Handbook of Globalization, 41-59.
Utma, S. (2020). İletişim Çağında Medya Ve Kültür Etkileşimi: “Medyatikleşen Kültürler”. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(3), 39-52.
Utma, S. (2020). Türk Toplumunda Tüketim Kültürünün Yaygınlaşmasında Medyanın Rolü: Tüketiyorum Öyleyse Varım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (74), 484- 491.
Uyar, M., & Hasdemir, T. A. (2020). Medya Okuryazarlığının Değerlendirilmesi: Konular, Sorunlar ve Olasılıklar. ODÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 76-89.
Uzunoğlu Erten, M. (2018). Manipulative Power Of Media In Today’s Consumerist Societies. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018 (30), 239- 248.
Ünalan, D. (2021). Tüketim Kültürü ve Sosyal Medya Bağlamında Trendyol Black Friday Reklamlarının Analizi. İletişim Kuram Ve Araştırma Dergisi, 2021(53), 14-36. https://doi.org/10.47998/ikad.815429.
Vardal, Z. B. (2015). Nefret Söylemi ve Yeni Medya. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2(1), 132-156