Eleştirel Düşünme ile Karar Verme Arasındaki İlişki Üzerine Niteliksel Bir Değerlendirme
Yıldız KANLI
İbrahim KISAÇ
Milli Eğitim Bakanlığı
yildizkanli@gmail.com
Pamukkale Üniversitesi
ikisac@yahoo.com
Öz/Abstract
Bu araştırmanın amacı, üst düzey düşünme becerilerinden olan eleştirel düşünme ve karar verme süreçlerinin çok boyutlu olarak analiz edilmesidir. Bu doğrultuda eleştirel düşünme ve karar vermenin kuramsal çerçeve ve temel unsurlarının tespiti araştırmanın alt amaçlarındandır. Bu araştırma, genel tarama modelinde nitel bir araştırmadır. Araştırmada, eleştirel düşünme ve karar verme başlıkları doküman analizi tekniği kullanılarak ele alınmıştır. Taranan veri araçları, kitaplar, tezler, makaleler, raporlardır.
Eleştirel düşünme ve karar vermenin ne olduğu, ayırt edici nitelikleri gibi konulara değinilmiştir. Araştırma sonucunda taranan veriler, araştırmanın problemine uygun olarak sınıflandırılmış, kendi iç dinamikleri ile senteze ulaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre, eleştirel düşünme ve karar vermenin standartlarının ve özelliklerinin uyum halinde olduğu görülmüştür. Her iki düşünme biçiminin mantıklı ve rasyonel olma, öngörü, belli bir problemin çözümüne yönelik olma, değerlendirme kriterlerine sahip oldukları da tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra önyargı, geçmiş yaşantıların bu düşünme biçimleri üzerinde engel olduğu ve her zaman risk unsurunu da içerisinde taşıdığı görülmüştür.
The aim of this research is to analyze the critical thinking and decision making processes, which are high-level thinking skills, in a multidimensional way. In this direction, determining the theoretical framework and basic elements of critical thinking and decision making is one of the sub-objectives of the research. This research is a qualitative research in the general screening model. In the research, the topics of critical thinking and decision making were handled by using document analysis technique. Scanned data tools are books, theses, articles, reports, etc. Subjects such as what critical thinking and decision-making are and their distinctive qualities are mentioned. As a result of the research, the scanned data were classified in accordance with the research problem, and a synthesis was tried to be reached with their own internal dynamics. Accordingly, it has been seen that the standards and characteristics of critical thinking and decision making are in harmony. Both ways of thinking; It has also been determined that they have the criteria of being logical and rational, foresight, being oriented towards the solution of a certain problem, and evaluation. In addition, it has been observed that situations such as prejudice and past experiences hinder these ways of thinking and always carry the risk factor.
Kaynakça/References
- Akgün Çıtak, E., & Uysal , G. (2012). Kavram Analizi: Eleştirel Düşünme. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 3-9.
- Alkın-Şahin, S., & Tunca, N. (2015). Felsefe ve Eleştirel Düşünme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 192-206.
- Çolakkadıoğlu, O. (2012). Ergenlerde Karar Verme Ölçeği›nin Ortaöğretim Öğrencileri İçin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 387-403.
- Doğanay, A. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretimi-Demokratik Vatandaşlık Eğitimi. (C. Öztürk, Dü.) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Güçray, S. S. (2001). Ergenlerde Karar Verme Davranışlarının Öz saygı ve Problem Çözme Becerileri Algısı ile İlişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(8).
- Gülbahar, Y., Kert, S. B., & Kalelioğlu, F. (2019). Bilgi İşlemsel Düşünme Becerisine Yönelik Öz Yeterlik Algısı Ölçeği:Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), 1-29.
- Gürkaynak, İ., Üstel, F., & Gülgöz, S. (2008, Mart). Eleştirel Düşünme. Eğitim Reformu Girişimi (ERG).
- Hitchcock, D. (2018). Critical Thinking. plato.stanford.edu.
- Hitchcock, D. (2018). Critical Thinking. Retrieved Nisan 20, 2022, from Stanford Encylopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/entries/critical-thinking/
- Horner, C., & Westacott, E. (2018). Felsefe Aracılığıyla Düşünme. (G. Salman, Dü., & A. Arslan, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Huitt, W. (1998). Critical thinking: An overview. Educational psychology interactive. Educational psychology interactive, 3(6), 34-50.
- Jason, G. (2001). Critical Thinking Developing an Effective Worldview. USA: Wadsworth Group.
- Jonassen, D. H. (2012, April). Designing for Decision Making. Educational Technology Research and Development, 60(2), 341-359.
- Karasar, N. (2018). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Kestel, M., & Şahin, M. (2018). Eğitimde eleştirel düşünme. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 40-49.
- Korkmaz, Ö., Çakır, R., & Özden, M. Y. (2015a). Bilgisayarca Düşünme Beceri Düzeyleri Ölçeğinin Ortaokul Düzeyine Uyarlanması. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 143-162.
- Kurnaz, A. (2013). Eleştirel Düşünme Öğretimi Etkinlikleri Planlama Uygulama ve Değerlendirme. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Nosich, G. M. (2016). Eleştirel Düşünme ve Disiplinlerarası Eleştirel Düşünme Rehberi. (B. Aybek, Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.
- Pal, A., & Poyen, E. F. (2017, May). Problem Solving Approach. International Journal of Advanced Engineering Research and Science, 4(5), 184-189.
- Paul, R., & Elder, L. (2013). Düşünce-Yaşamınızın ve Öğrenmenizin Sorumluluğunu Üstlenmek İçin Araçlar. (A. E. Arslan, & G. Sart, Çev.) Ankara: Nobel Yayınevi.
- Ruggiero, V. R. (2017). Eleştirel Düşünme İçin Rehber. (Ç. Dedeoğlu, Çev.) İstanbul: Alfa Basım Yayım.
- Sağır, C. (2006, Eylül). Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler ve Kara Verme Sürecinde Etiğin Önemi: Uygulamalı Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Söylemez, Y. (2016). İçerik Analizi:Eleştirel Düşünme. EKEV Akademi Dergisi, 20(66), 671-696.
- Sumner, W. G. (1906). Folkways: A Study of Uses, Gins, Customs, Mores and Morals. New York: Ginn and Co.
- Şenşekerci, E., & Bilgin, A (2008). Eleştirel Düşünme ve Öğretimi. Sosyal Bilimler Dergisi(14).
- Tallman, I., & Gray, L. N. (1990). Choices, Decisions and Problem- Solving. Annual Review of Sociology, 16, pp. 405-433.
- Turan, U. (2019). Karar Verme ve Eleştirel Düşünme İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yates, J. F., & Tschirhart, M. D. (2006). Decision-Making Expertise. In K. A. Ericsson, N. Charness, P. J. Feltovich, & R. R. Hoffmann, The Cambridge Handbook of Expertise and Expert Performance (pp. 421-438). Cambridge University Press.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.